เชื่อว่าหลายๆ คนคงเคยทราบมาบ้างแล้วว่า "บึงบอระเพ็ด" นั้นมีความอุดมสมบูรณ์สูงและเป็นที่อาศัยของสัตว์หลากหลายชนิด แต่ที่มีชื่อเสียงที่สุดก็น่าจะเป็นเจ้าเพชฌฆาตแห่งลำน้ำอย่างเจ้าจระเข้นั่นเอง แต่ก่อนอื่นเรามารู้จัก "บึงบอระเพ็ด" กันก่อนดีกว่า

พื้นที่ของบึงบอระเพ็ดในอดีตนั้นเป็นที่ราบลุ่ม แวดล้อมไปด้วยป่าไม้เบญจพรรณอันอุดมสมบูรณ์ มีลำคลองเล็กๆ ไหลผ่านและประกอบไปด้วยหนองน้ำหลายแห่ง เมื่อถึงฤดูฝนจะมีน้ำทางเหนือไหลหลากทำให้บริเวณบึงบอระเพ็ดมีน้ำท่วมเป็นบริเวณกว้างจนกลายเป็นทะเลสาบน้ำจืดขนาดใหญ่ อุดมไปด้วยสัตว์น้ำนานาชนิด ทั้งพันธุ์ปลาชนิดต่างๆ จระเข้ กุ้งก้ามกรามและตะพาบน้ำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องจระเข้แล้วเป็นที่เลื่องลือกันว่า บึงบอระเพ็ดมีจระเข้ชุกชุมมาก จนผู้คนที่นั่งรถไฟผ่านบึงบอระเพ็ดสามารถมองเห็นจระเข้ ที่ลอยอยู่ในบึงและส่วนหนึ่งก็ขึ้นมานอนผึ่งแดดตามชายบึงหรือบนเกาะ

ในปี พ.ศ.2466 ดร.ฮิวจ์ แมคคอร์มิค สมิธ ชาวอเมริกัน ซึ่งเป็นที่ปรึกษาด้านการประมง กระทรวงเกษตราธิการได้ออกสำรวจบึงบอระเพ็ดและได้รายงานผลการสำรวจเมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2466 ว่าบึงบอระเพ็ดเป็นแหล่งน้ำขนาดใหญ่และมีความสำคัญมากเกี่ยวกับการ ประมง เพราะว่าเป็นแหล่งรวมพันธุ์ปลาชนิดต่าง ๆ เป็นทำเลที่ปลาอาศัยเลี้ยงตัว วางไข่ และแพร่พันธุ์ ควรจะมีการบำรุงรักษาให้เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของปลาอย่างถาวรกระทรวงเกษตราธิการจึงได้นำเรื่องกราบบังคมทูลขอพระบรมราชานุญาตสงวนบึงบอระเพ็ด

ไว้เป็นที่สงวนพันธุ์สัตว์น้ำ โดยการสร้างคันกั้นน้ำและประตูระบายน้ำ เพื่อเก็บกักน้ำที่ระดับ 23.80 ร.ท.ก. และได้รับพระบรมราชานุญาตให้ดำเนินการเมื่อวันที่ 8 มีนาคม พ.ศ.2469 การก่อสร้างทำนบกั้นน้ำและประตูระบายน้ำเริ่มในปี พ.ศ.2470 และแล้วเสร็จในปี พ.ศ.2471 สามารถกักเก็บน้ำได้ตลอดปี

ใน ปี พ.ศ.2471 กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ได้ประกาศกำหนดเขตบึงบอระเพ็ดให้เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์น้ำ และพิจารณาแก้ไขในปี พ.ศ.2473 กำหนดพื้นที่หวงดังกล่าวไว้ประมาณ 250,000 ไร่ ต่อมารัฐบาลได้ตราพระราชกฤษฎีกา ลงวันที่ 4 สิงหาคม พ.ศ.2480 ถอนการหวงห้ามเหลือเพียง 132,737 ไร่ 56 ตารางวา จนถึงปัจจุบันอาณาเขตของบึงบอระเพ็ด

ทิศเหนือ ติดกับตำบลทับกฤช อำเภอชุมแสง
ทิศใต้ ติดกับตำบลหนองปลิง ตำบลพระนอน อำเภอเมืองนครสวรรค์ และตำบลวังมหากร อำเภอท่าตะโก
ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลเขาพนมเศษ ตำบลพนมรอก อำเภอท่าตะโก
ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลแควใหญ่ ตำบลเกรียงไกร ตำบลนครสรรค์ออก อำเภอเมืองนครสวรรค์

ในปี พ.ศ.2490 กระทรวงเกษตราธิการได้แบ่งเขตรักษาพันธุ์สัตว์น้ำ ออกเป็น 2 เขต คือ
เขตที่ 1 เป็นเขตหวงห้ามมิให้ผู้ใดทำการประมงโดยเด็ดขาด มีเนื้อที่ 38,850 ไร่
เขตที่ 2 เป็นเขตหวงห้ามที่อนุญาตให้ราษฎรทำการประมงได้โดยใช้เครื่องมือบางชนิดที่กำหนดให้ มีเนื้อที่ 93,887 ไร่

ในปีพ.ศ.2511 บึงบอระเพ็ดเป็นที่รู้จักไปทั่วโลก เมื่อมีการค้นพบนกชนิดใหม่ของโลกคือ “นกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร” ประกอบกับมีนกน้ำนานาชนิด มาอาศัยอยู่ในพื้นที่เป็นจำนวนมาก จึงได้รับการขนานนามว่าเป็น “อุทยานนกน้ำบึงบอระเพ็ด”

บึงบอระเพ็ดมีสภาพพื้นที่โดยทั่วไปเป็นที่ราบลุ่มมีน้ำท่วมขังตลอดปี บางแห่งเป็นที่ลุ่มชื้นแฉะ และเกาะ ประกอบกับน้ำในบึงค่อนข้างนิ่ง ทำให้เกิด การตกตะกอนของดินและ ธาตุอาหารที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืชน้ำและสัตว์น้ำวัยอ่อน เนื่องจากมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นแหล่งสงวนพันธุ์ปลา ระดับน้ำจึงมีความลึกไม่เกิน 3.5 เมตร ความลึกเฉลี่ย 1.6 เมตร

จระเข้น้ำจืด

จระเข้น้ำจืด, จระเข้บึง, จระเข้สยาม หรือ จระเข้น้ำจืดสายพันธุไทย (อังกฤษ: freshwater crocodile, Siamese crocodile ชื่อวิทยาศาสตร์: Crocodylus siamensis)

มีถิ่นกำเนิดในบริเวณเวียดนาม, กัมพูชา, ลาว ไทย, กาลีมันตัน, ชวา และสุมาตรา จัดเป็นจระเข้ขนาดปานกลางค่อนมาทางใหญ่ (3 - 4 เมตร) มีเกล็ดท้ายทอด มีช่วงวัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุ 10-12 ปี จระเข้ชนิดนี้วางไข่ครั้งละ 20-48 ฟอง โดยมีระยะเวลาฟักไข่นาน 68-85 วัน เริ่มวางไข่ในช่วงต้นฤดูฝนประมาณเดือนพฤษภาคม โดยขุดหลุมในหาดทรายริมแม่น้ำ ใช้เวลาเฉลี่ยราว 80 วัน ชอบอยู่และหากินเดี่ยว

โดยปกติจระเข้น้ำจืดจะกินปลาและสัตว์อื่นที่เล็กกว่าเป็นอาหาร จะไม่ทำร้ายมนุษย์หากไม่ถูกรบกวนหรือมีอาหารเพียงพอ ในอดีตในประเทศไทยเคยพบชุกชุมในแหล่งน้ำทั่วทุกภาคของประเทศ โดยเฉพาะในแถบที่ราบลุ่มภาคกลาง เช่น ที่บึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์ ได้ชื่อว่าเป็นสถานที่จระเข้ชุม เคยมีรายงานว่าพบจระเข้ถึง 200 ตัว หรือในวรรณกรรมพื้นบ้านเรื่องต่าง ๆ เช่น ไกรทอง ของจังหวัดพิจิตร เป็นต้น แต่ปัจจุบันได้สูญหายไปจนหมดแล้ว แต่ในต่างประเทศยังคงพบอยู่เช่นที่ทะเลสาบเขมร ประเทศกัมพูชา โดยเฉพาะทิวเขาพนมกระวาน ซึ่งช่วงแรกค้นพบเพียง 3 ตัว จนนำไปสู่การค้นพบจระเข้นับร้อยตัวที่อาศัยโดยไม่พึ่งพาอาศัยมนุษย์ แต่ที่นี่ก็ประสบปัญหาการจับจระเข้ไปขายฟาร์มจำนวนมาก สถานะในอนุสัญญาของไซเตส ได้ขึ้นบัญชีจระเข้น้ำจืดไว้อยู่ในบัญชีหมายเลข 1 (Appendix 1)

ปัจจุบัน จระเข้สายพันธุ์นี้แท้ ๆ ก็ยังหายากในสถานที่เลี้ยง เนื่องจากถูกผสมสายพันธุ์กับจระเข้สายพันธุ์อื่นจนเสียสายพันธุ์แท้ไปด้วยจากเหตุผลทางด้านเศรษฐกิจ

เครดิต : ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช