ป่าไม้ หมายถึง สังคมของสิ่งมีชีวิตจำพวกพืช ที่ขึ้นอยู่บนพื้นดินที่มีความอุดมสมบูรณ์เพียงพอ ต่อการเจริญเติบโต ของพืชเหล่านั้น โดยปกติป่าไม้ หมายถึง สังคมของต้นไม้ขนาดใหญ่ ที่มีประโยชน์ต่อ เศรษฐกิจ ของมนุษย์มากกว่า จะหมายพืชเล็ก ๆ ชนิดอื่น ดั้งนั้น ความหมายกว้าง ๆ ของป่าจึงครอบคลุม ไปถึง พืชทุกชนิด ที่อยู่บนพื้นดินและพื้นป่า นอกนั้นยังไม่รวมสิ่งมีชีวิต ทั้งหลาย ที่อยู่บนพื้นป่า เช่น จุลินทรีย์ แมลง สัตว์ป่าชนิดต่าง ๆ เป็นต้น และยังมีสิ่งไม่มีชีวิติ ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของป่าพื้นที่ป่าไม้ ซึ่งมีผลทำให้ ป่าไม้ สามารถอำนวยประโยชน์ ทุก ๆ ด้านแก่มนุษย์ เช่น ภูเขา แม่น้ำ อากาศ แร่ธาตุ ซากพืชซากสัตว์ที่เน่าเปื่อย ถับถมกัน อยู่ในพื้นดิน เป็นต้น

ประโยชน์ของป่าไม้ ป่าไม้เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่ามากมายและอำนวยประโยชน์มหาศาลให้แก่มนุษย์ ทั้งทางตรง และ ทางอ้อม ประโยชน์ที่มนุษย์ได้รับจากป่าไม้แยกออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ 1.ประโยชน์ที่ได้รับจากป่าไม้โดยตรง ได้แก่ การนำพืช ต้นไม้ สัตว์ และผลผลิตจากป่าอื่น ๆ มาใช้ ประโยชน์ โดยตรงในการดำรงชีวิต เช่น การนำไม้นำไม้มาสร้างที่อยู่อาศัย ใช้ทำเครื่องเรือน ใช้เป็นเชื้อเพลิง ใช้ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ และการนำส่วนต่าง ๆ ของผลผลิตพืชจากป่ามาทำเป็นยารักษาโรค เครื่องนุ่งห่ม หรือเครื่องสำอาง เป็นต้น 2.ประโยชน์ที่ได้รับจากป่าไม้โดยอ้อม ได้แก่ การเป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร เป็นการรักษาสมดุล ของธรรมชาติ และเป็นการหมุนเวียนของสารในระบบนิเวศ ต้นไม้ในป่าเป็นแหล่ง กักเก็บน้ำตามธรรมชาติ น้ำที่กักเก็บไว้จะ ค่อย ๆ ซึมลงมารวมกันตามหุบเขาเป็นลำธารที่มนุษย์สามารถมี น้ำใช้ตลอดฤดูกาล นอกจากนั้นต้นไม้ ในป่ายังมี บทบาท สำคัญที่ช่วยให้เกิดการหมุนเวียนของคาร์บอน ไนโตรเจน น้ำ และแร่ธาตุอื่น ๆ

ปัญหาเกี่ยวกับป่าไม้ ป่าไม้ให้สิ่งต่างๆ แก่มนุษย์มากมายในด้าวความสัมพันธ์ทางธรรมชาติ เป็นปัจจัยหนึ่ง ที่มีความสำคัญ ต่อความสมดุลของสิ่งแวดล้อม เพราะถ้าเกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้นกับป่าไม้แล้วจะส่งผลกระทบต่อ สิ่งแวดล้อมอื่น ๆ ด้วยเสมอ เช่น ดิน น้ำ อากาศ สัตว์ป่า เป็นต้น สาเหตุสำคัญที่ทำให้พื้นป่า ของประเทศไทย ลดลงทุกปี เช่นนี้ ได้แก่
• การลักลอบตัดไม้ทำลายป่า เนื่องจากความต้องการเนื้อไม้เพื่อกิจการต่างๆ เช่น เพื่อสร้างที่อยู่อาศัย เพื่อการค้า หรือเพื่ออุตสาหกรรม เป็นต้น
• การบุกรุกพื้นที่ป่าเพื่อการครอบครองที่ดิน เมื่อประชากรเพิ่มขึ้น ความต้องการใน การใช้ที่ดิน เพื่อปลูกสร้างที่ อยู่อาศัย และที่ดินทำกินเพิ่มเติมตามไปด้วย ส่งผลทำให้ประชากร มีการบุกรุกพื้นที่ป่าไม้ มีการแผ้วถางป่า หรือเผ่าป่า เพื่อปลูกสร้างที่อยู่อาศัยและทำไร่เลื่อนลอย
• การจัดสร้างสาธารณูปโภคของรัฐ เช่น การสร้างเขื่อน อ่างเก็บน้ำ เส้นทางคมนาคม เป็นต้น การสร้างเขื่อน ขวางลำน้ำ จำเป็นต้องไม้บริเวณพื้นที่เก็บน้ำเหนือเขื่อน หรือการตัดถนนสายใหม่ บางสายจำเป็นต้อง ตัดผ่านพื้นป่า ทำให้สูญเสียไม้และบริเวณพื้นป่าจำนานมาก
• การส่งเสริมการปลูกพืชหรือเลี้ยงสัตว์เศรษฐกิจเพื่อส่งออก เช่น มันสำปะหลัง | กุ้งกุลาดำ เป็นต้น

ผลกระทบของการทำลายป่าไม้การที่ปริมาณพื้นที่ป่าไม้ลดลงไม่ว่าจะด้วยสาเหตุใดก็ตาม ย่อมก่อให้เกิด การเปลี่ยนแปลงทาง กายภาพ และมีผลกระทบต่อปัจจัยทางชีวภาพ จึงมีผลกระทบต่อ ดินอากาศ สัตว์ป่า และสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ เนื่องจากทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมเหล่านี้มีความสำพันธ์กันไม่ทางตรงก็ทางอ้อม และก่อให้เกิดความสมดุลของธรรมชาติ
• เกิดการชะล้างพังทลายของที่ดิน
• เกิดความแห้งแล้งในฤดูแล้ง
• เกิดน้ำท่วมในฤดูฝน
• คุณภาพน้ำเสื่อมลง
• เกิดปัญหาโลกร้อน
• พืชและสัตว์มีจำนวนและชนิดลดลงขึ้นถึงขั้นสูญพันธุ์

การจัดการทรัพยากรป่าไม้ ปัญหาการลดน้อยของทรัพยากรของประเทศไทยในปัจจุบันเข้าสู่ขั้นวิกฤติและ ส่งผลกระทบต่อ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ ต่อเนื่องกันเป็นลูกโซ่ จนไปสู่ปัญหาเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และความมั่นคงของประเทศชาติ ด้วยเหตุนี้เอง การจัดการทรัพยากรป่าไม้หรือการดำเนินงาน ในด้านการ อนุรักษ์ป่าไม้จึงได้รับความสนใจจากทุกฝ่าย ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชนทั่วไป ในส่วน ของภาครัฐ กำหนดนโยบายและมาตรการเพื่อเป็นแนวทางแก้ไขปัญหาวิกฤติการณ์ป่าไม้ดังนี้
• กำหนดนโยบายป่าไม้แห่งชาติ
• ดำเนินงานด้านการอนุรักษ์
• กำหนดชั้นคุภาพของลุ่มน้ำ
• ส่งเสริม ประชาสัมพันธ์ และให้การศึกษา

เครดิต : ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สำนักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม